Τεράστιες ποσότητες τροφής καταλήγουν σε χωματερές στην Ελλάδα, ενώ θα μπορούσαν να οδηγούνται σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Πώς μπορούμε να περιορίσουμε την κακή διαχείριση
Μάνος Φραγκιουδάκης
Ένας τεράστιος όγκος φαγητού, καταλήγει καθημερινά στα σκουπίδια και όπως φαίνεται γι’ αυτό υπάρχουν δύο βασικοί λόγοι. Η κακή διαχείριση των καταναλωτών και η έλλειψη πολιτικών πρωτοβουλιών.
Η Ελλάδα, ήταν μια από τις 10 Ευρωπαϊκές χώρες, που είχαν σοβαρό πρόβλημα καταγραφής του προβλήματος, στο πλαίσιο του προγράμματος Fusions που χρηματοδοτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και έχει στόχο την καταγραφή των αποβλήτων τροφίμων και την πρόληψη δημιουργίας τους. Υπολογίζεται ωστόσο πως το 2012, κατέληξαν πανελλαδικά περίπου 2 εκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων τροφίμων στα σκουπίδια. Και όλα αυτά, την ώρα που υπάρχουν περίπου 200 οργανωμένα συσσίτια ανά την Ελλάδα και ταυτόχρονα πάρα πολλοί άνθρωποι που κοιμούνται στον δρόμο ή υποσιτίζονται.
Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει ξεκάθαρο νομοθετικό πλαίσιο στη χώρα, ωστόσο, ορισμένες ενέργειες που εφαρμόζονται ήδη, είναι η δωρεάν διάθεση προϊόντων αλιείας που κατάσχονται για φιλανθρωπικούς και κοινωφελείς σκοπούς, η απαλλαγή από τον ΦΠΑ στις περιπτώσεις τροφίμων που διατίθενται δωρεάν σε φορείς με φιλανθρωπικό ή κοινωφελή σκοπό, προκειμένου να διανεμηθούν αποκλειστικά σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, διάθεση τροφίμων περασμένης χρονολογίας ελάχιστης διατηρησιμότητας, πλην των ευαλλοίωτων, σε χαμηλότερη τιμή και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Στα σκουπίδια το 1/3 της παραγωγής
Το φαινόμενο όμως, δεν είναι μόνο ελληνικό, αντίθετα έχει παγκόσμιες διαστάσεις. Το πρόγραμμα Fusions, έχει αναδείξει σημαντικά στοιχεία, σχετικά με τα αποκαλούμενα "απόβλητα τροφίμων" στις χώρες της Ευρώπης. Για την ώρα, μόλις οι 18 από τις 28 χώρες τις Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν καταφέρει να καταγράψουν τις ποσότητες των τροφίμων που καταλήγουν αχρησιμοποίητες στα σκουπίδια.
Από την καταγραφή προκύπτει πως το 2012 κάθε πολίτης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πετούσε 173 κιλά τροφής ετησίως. Λαμβάνοντας υπ’ όψη το γεγονός πως για το 2011 η παραγόμενη τροφή στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν 865 κιλά ανά άτομο, προκύπτει πως το 20% της παραγωγής καταλήγει στα σκουπίδια. Σε οικονομικά μεγέθη, αυτό μεταφράζεται σε περίπου 143 πεταμένα δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Το μεγαλύτερο μέρος του προβλήματος, εμφανίζεται στα νοικοκυριά, τα οποία με σωστότερη διαχείριση, θα μπορούσαν να γλιτώνουν –σύμφωνα πάντα με την έρευνα- μέχρι και 595 ευρώ ανά έτος.
Τα νοικοκυριά, με σωστότερη διαχείριση, θα μπορούσαν να γλιτώνουν μέχρι και 595 ευρώ ανά έτος
Όμως, εκτός από το οικονομικό κόστος, υπάρχει κάτι ακόμα σημαντικότερο. Υπολογίζεται πως αν μόλις το ¼ των τροφίμων που απορρίπτονται στα σκουπίδια, δεν κατέληγαν εκεί, αλλά δινόταν προς κατανάλωση, θα μπορούσαν να σιτιστούν 870 εκατομμύρια άνθρωποι τον χρόνο, αριθμός που αντιστοιχεί στο 12% του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι χαρακτηριστικό πως από την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων, περίπου το 1/3 χάνεται ή πετιέται.
Το Ευρωκοινοβούλιο έχει ξεκινήσει τη συζήτηση για την λήψη μέτρων που έχουν στόχο να περιορίσουν περίπου στο 50% την παραγωγή απορριμμάτων τροφίμων στην ΕΕ μέχρι το 2030, ωστόσο για την επίτευξη του στόχου απαιτείται ένα νομοθετικό πακέτο μέτρων σε κάθε χώρα ξεχωριστά. Μια από τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, είναι η τροποποίηση της ισχύουσας οδηγίας σχετικά με τον ΦΠΑ, ώστε να υπάρχει φορολογική απαλλαγή για όσους κάνουν δωρεές τροφίμων. Φυσικά η διάθεση των τροφίμων που δεν χρησιμοποιούνται, είναι το ένα κομμάτι της διαχείρισης, αφού δεν είναι όλα τα απόβλητα τροφίμων κατάλληλα προς κατανάλωση.
Πρωτοβουλίες κατά των "αποβλήτων τροφίμων"
Οι τεράστιες ποσότητες φαγητού που καταλήγουν στα σκουπίδια, έχουν οδηγήσει στη δημιουργία διάφορων πρωτοβουλιών ανά τον κόσμο. Άλλες δημόσιες και άλλες ιδιωτικές.
Στη Βρετανία, το "Love food hate waste" (Αγαπάμε το φαγητό, μισούμε τα απόβλητα) είναι πρωτοβουλία των Αρχών, που λειτουργεί εδώ και δέκα περίπου χρόνια, με σκοπό να πειστούν οι πολίτες να κάνουν καλύτερη διαχείριση των τροφίμων που αγοράζουν.
Στη Γερμανία, από το 2012, δημιουργήθηκε η κίνηση "Disco Soup" με πρωτοβουλία ανθρώπων από το κίνημα "Slow Food Youth Network", που ασχολείται ενεργά με το θέμα, μαγειρεύονται σε δημόσιους χώρους και υπό τους ήχους της Disco, σούπες από δύσμορφα λαχανικά που δεν πωλούνται στα καταστήματα. Μάλιστα, πλέον το κίνημα έχει εξαπλωθεί και σε άλλες χώρες όπως η Γαλλία και η Βρετανία.
Ανάλογες πρωτοβουλίες, λαμβάνονται σε διάφορες χώρες όπως η Ιταλία, η Δανία, οι ΗΠΑ κ.α. Ορισμένα σούπερ μάρκετ πωλούν "μη εμφανίσιμα" λαχανικά σε χαμηλότερες τιμές, προκειμένου να μην οδηγηθούν στα σκουπίδια, ενώ άλλα υπογράφουν συμβόλαια με τράπεζες τροφίμων και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που παραλαμβάνουν ότι περισσεύει και τα διαθέτουν σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη. Η Γαλλία μάλιστα έχει απαγορεύσει με νόμο στα σούπερ μάρκετ να πετούν τρόφιμα στα σκουπίδια.
Στην Ελλάδα, στον αντίστοιχο τομέα δραστηριοποιούνται οργανώσεις όπως το "Μπορούμε", που στοχεύει στο να μην οδηγείται καμία μερίδα φαγητού στα σκουπίδια, ενώ πρόσφατα εμφανίστηκε μια ομάδα ανθρώπων που στοχεύουν να πείσουν τους εστιάτορες να εκμεταλλευτούν το φαγητό που περισσεύει.
"Η ιδέα ξεκίνησε πριν από μερικά χρόνια, βλέποντας ένα κενό στον χώρο της εστίαστης. Μας βοήθησε ο νόμος για τις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις και στοχεύουμε στο να δημιουργήσουμε ένα κίνημα για την μείωση των απορριμμάτων τροφής" λέει η Vee Bougani, η οποία είναι το ένα από τα έξι ιδρυτικά μέλη του "Sustainable Food Movement in Greece". "Ετοιμαζόμαστε λοιπόν να φτιάξουμε μια εφαρμογή η οποία θα παρεμβάλλεται μεταξύ του εστιάτορα και των καταναλωτών που θέλουν να κάνουν μια δωρεά σε φορείς ή συσσίτια". Όπως λέει, στόχος της εφαρμογής που σχεδιάζεται, είναι ο χρήστης να μπορεί να βλέπει σε ποια εστιατόρια υπάρχουν μερίδες φαγητού που περισσεύουν, να μπορεί να τις αγοράσει με ένα χαμηλότερο κόστος και να τις δωρίζει σε φορείς ή συσσίτια.
"Ας ξεκινήσουμε από το να παραδεχτούν οι εστιάτορες και οι σεφ ότι πετούν φαγητό. Στη συνέχεια εμείς μπορούμε να τους πούμε πως μπορούν να αξιοποιήσουν αυτό που πετάνε, ώστε και αυτοί να έχουν κέρδος, και να μην καταλήγει το φαγητό στα σκουπίδια. Στην ουσία πατάμε πάνω στην εταιρική κοινωνική ευθύνη των εστιατορίων", συμπληρώνει η Vee Bougani.
