Ιστορίες από το ελληνικό τραγούδι

Ενα τραγούδι είναι αυτό που είναι. Δεν χρειάζεται ούτε προλόγους ούτε επεξηγήσεις ούτε «δεκανίκια συγκίνησης». Υπάρχουν όμως ιστορίες πίσω από αυτά. Αλλες απλές, άλλες ιδιαίτερα γοητευτικές και άλλες που μας αλλάζουν τελείως τη «γωνία» από την οποία ακούμε ένα τραγούδι. Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς γιατί τα τραγούδια γράφτηκαν από ανθρώπους. Οι οποίοι συνήθως είναι πρωταγωνιστές περιστατικών, συγκυριών, συμπτώσεων, γεγονότων, που δημιουργούν έναν μικρό μύθο γύρω από τραγούδια που έχουμε αγαπήσει. Μερικές τέτοιες μικρές ιστορίες θα πούμε σε αυτό το αφιέρωμα σε συνέχειες του «Βήματος» που ξεκινά αυτή την Κυριακή.

«Ολα σε θυμίζουν» 1979
Μια μικρή «προδοσία»

Μουσική: Μάνος Λοΐζος

Στίχοι: Μανώλης Ρασούλης

Ερμηνεία: Χάρις Αλεξίου

Δίσκος: Τα τραγούδια της Χαρούλας

Ενα από τα σπουδαιότερα τραγούδια του Μάνου Λοΐζου και μιας ολόκληρης εποχής. Ηχογραφήθηκε από τη Χαρούλα Αλεξίου το 1979 στον δίσκο «Τα τραγούδια της Χαρούλας». Τους στίχους του τραγουδιού υπέγραφε ο Μανώλης Ρασούλης.

Οµως αυτοί δεν ήταν οι αρχικοί στίχοι του τραγουδιού.

Στα µέσα της δεκαετίας του '70 ο πολύ καλός στιχουργός Φώντας Λάδης έδωσε πέντε τραγούδια στον Μάνο Λοΐζο. Ανάµεσά τους και ένα τραγούδι που λεγόταν «Πεταλούδα».

Ο Λοΐζος τα µελοποίησε και η µελωδία της «Πεταλούδας» είναι η µελωδία που όλοι αγαπήσαµε λίγα χρόνια µετά αλλά όχι µε αυτούς τους στίχους.

Ακουσε το τραγούδι ο Ρασούλης, λάτρεψε τη µελωδία, και πρότεινε στον Λοΐζο να γράψει κι εκείνος λόγια, πιο λαϊκά, γιατί η µελωδία είχε µεγάλη δύναµη αλλά οι στίχοι του Λάδη ήταν κάπως πιο «λόγιοι».

Λίγα χρόνια αργότερα ο Ρασούλης έστειλε γράµµα στον Φώντα Λάδη, απολογούµενος για αυτή τη µικρή «προδοσία».

Η ιστορία βέβαια δικαίωσε εκ του αποτελέσµατος αυτή την «προδοσία», δίχως αυτό να σηµαίνει σε καµία περίπτωση πως τίθεται θέµα αξιολόγησης ή σύγκρισης των δύο διαφορετικών στίχων. Απλώς, στα τραγούδια πολλές φορές τα επιµέρους στοιχεία τους - στίχοι, µουσική - µπορεί να είναι εξαιρετικά αλλά στο πάντρεµά τους να χάνουν και τα δύο.

Σε κάποιο προσεχές αφιέρωµα θα µιλήσουµε για τραγούδια που ο ίδιος στίχος ηχογραφήθηκε µε διαφορετικές µελοποιήσεις αλλά και το αντίστροφο - πιο σπάνιο -, που η ίδια µελωδία έντυσε διαφορετικούς στίχους, όπως στην περίπτωση του «Ολα σε θυµίζουν».

Οι αρχικοί στίχοι του Φώντα Λάδη:

Χίλιες πεταλούδες στο σπίτι µου έχω φέρει

Χρόνια τις µαζεύω µέσα απ' τα όνειρα

Μα µία πεταλούδα την έφτιαξα από αγέρι

Κι είναι αυτή η πρώτη κι η καλοκυρά

Είναι η φωνή σου αχνή σαν πεταλούδα

Λίγο φτερουγίζει και λίγο σταµατά

Πρώτα ανοιγοκλείνει τα δυο της τα βελούδα

Και στο πρόσωπό µου στέκει και περπατά. 

«Ρόζα», 1996
Με είκοσι χρόνια καθυστέρηση

Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος

Στίχοι: Αλκης Αλκαίος

Ερμηνεία: Δημήτρης Μητροπάνος

Δίσκος: Στου αιώνα την παράγκα

Μια ιστορία που αποδεικνύει πως τα πράγµατα γίνονται όταν είναι για να γίνουν.

Τη «Ρόζα» την έδωσε ο Αλκης Αλκαίος στον Θάνο Μικρούτσικο το 1976 περίπου. Ο Θάνος τη µελοποίησε, την ηχογράφησε πρόχειρα σε µια κασέτα, αλλά το τραγούδι έµεινε στο συρτάρι.

Δέκα χρόνια µετά, το 1986, γράφοντας τα τραγούδια για τον δίσκο µε τη Χαρούλα Αλεξίου «Η αγάπη είναι ζάλη», το ξεθάβει από το συρτάρι και της το βάζει να το ακούσει. Η Χαρούλα δεν ενθουσιάζεται και το τραγούδι δεν µπαίνει τελικά στον δίσκο. Η αλήθεια είναι - όπως λέει ο ίδιος ο Μικρούτσικος - πως η ηχογράφηση ήταν πολύ πρόχειρη, έως κακή, το τραγούδι το τραγουδούσε ο ίδιος και ήταν πολύ δύσκολο να γοητεύσει κάποιον που το άκουγε για πρώτη φορά.

Πέρασαν άλλα δέκα χρόνια, φτάνουµε στο 1996, ο Μικρούτσικος είναι στο στούντιο µε τον Δηµήτρη Μητροπάνο ηχογραφώντας τον εµβληµατικό τους δίσκο «Στου αιώνα την παράγκα». Οι στίχοι - στην πλειονότητά τους - του Αλκη Αλκαίου. Ο Θάνος ξεθάβει για ακόµη µία φορά την κασέτα µε τη «Ρόζα». Το ηχογραφεί όµως καλύτερα και καθαρότερα και το δίνει στον Μητροπάνο να το ακούσει. Το τραγούδι, είκοσι χρόνια µετά, ηχογραφείται επιτέλους και γίνεται ένα από τα σηµαντικότερα τραγούδια των τελευταίων δεκαετιών. Ενα ζεϊµπέκικο χωρίς ρεφρέν, γραµµένο για τη Ρόζα Λούξεµπουργκ, και µε στίχο «Πώς η ανάγκη γίνεται Ιστορία, πώς η Ιστορία γίνεται σιωπή» ακυρώνει στην πράξη όλες τις «προδιαγραφές» από το εγχειρίδιο για το πώς να γράψετε ένα ζεϊµπέκικο που θα αγαπηθεί, θα τραγουδηθεί και θα µείνει...

Ο αρχικός τίτλος που είχαν επιλέξει οι συντελεστές για τον δίσκο ήταν «Πατησίων και παραµυθιού γωνία». Περνώντας τυχαία από το στούντιο κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων ο Λάκης Λαζόπουλος, άκουσε τα τραγούδια και πρότεινε ο δίσκος να ονοµαστεί «Στου αιώνα την παράγκα».

«Σ’ αγαπάω ακόμα» - «Σ’ έχω βρει και σε χάνω» 2004, 2008
Δυο τραγούδια, μια καραμπόλα

Μουσική: Bruno Lauzi

Στίχοι: Οδυσσέας Ιωάννου

Ερμηνεία: Βασίλης Παπακωνσταντίνου

Δίσκος: Φρέσκο χιόνι

Μουσική: Θέμης Καραμουρατίδης

Στίχοι: Γεράσιμος Ευαγγελάτος

Ερμηνεία: Νατάσσα Μποφίλιου

Δίσκος: Μέχρι το τέλος

Η ιστορία που συνδέει αυτά τα δύο τραγούδια είναι στην ουσία µία «καραµπόλα». Κάποιο βράδυ του χειµώνα του 2003, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου άκουσε στην εκποµπή του Χρήστου Κορτσέλη στον ΜΕΛΩΔΙΑ ένα ιταλικό τραγούδι και ενθουσιάστηκε. Ηταν το «Certe cose si fanno», των Bruno Lauzi και Gianfranco Fasano, που ερµήνευε η σπουδαία τραγουδίστρια Mina. Την ίδια ώρα µου τηλεφώνησε και ζήτησε να µάθω από τον Χρήστο ποιο τραγούδι είναι και µε ρώτησε αν µπορώ να γράψω ελληνικούς στίχους για να µπει στον επόµενο δίσκο του.

Το έγραψα, το τραγούδησε µε ελληνικό τίτλο «Σ' αγαπάω ακόµα», ήταν στον δίσκο του «Φρέσκο χιόνι» το 2004.

Οι στίχοι δεν έχουν σχέση µε τους πρωτότυπους ιταλικούς.

Υπάρχουν δύο δρόµοι που µπορείς να ακολουθήσεις γράφοντας στίχους επάνω σε µία ξένη µελωδία. Είτε κρατάς τη µελωδία και γράφεις ένα δικό σου θέµα που δεν σχετίζεται µε το αρχικό, είτε προσπαθείς να αποδώσεις στα ελληνικά το νόηµα και το αίσθηµα των πρωτότυπων στίχων.

Εκείνο που δεν µπορούσα φυσικά να γνωρίζω τότε και το έµαθα από τη Νατάσσα Μποφίλιου µερικά χρόνια αργότερα, είναι πως την ίδια περίοδο που ηχογραφούσαµε εµείς το τραγούδι, είχε γράψει ελληνικούς στίχους για το ίδιο τραγούδι και ο Γεράσιµος Ευαγγελάτος µε σκοπό να το τραγουδήσει η Νατάσσα. Βέβαια µόλις κυκλοφόρησε ο δίσκος του Βασίλη το σχέδιο ναυάγησε. Ο Γεράσιµος κράτησε τους στίχους του και λίγα χρόνια µετά τους έδωσε στον Θέµη Καραµουρατίδη να τους µελοποιήσει. Ετσι προέκυψε το «Σ' έχω βρει και σε χάνω», όπου οι στίχοι του ταιριάζουν απόλυτα - µετρικά - στο «Σ' αγαπάω ακόµα».

Το «Σ' έχω βρει και σε χάνω» των Θέµη Καραµουρατίδη και Γεράσιµου Ευαγγελάτου µε ερµηνεύτρια τη Νατάσσα Μποφίλιου κυκλοφόρησε τέσσερα χρόνια αργότερα, το 2008, στον δίσκο «Μέχρι το τέλος». Είναι από τα πιο γνωστά και αγαπηµένα τραγούδια τους, κάτι που αποδεικνύει πως όλα τελικά έγιναν για καλό.

Γράμμα στον κ. Νίκο Γκάτσο 1994

«Το σπασμένο βιολί του Bob Dylan»

Μουσική: Γιώργος Ανδρέου

Στίχοι: Γιώργος Ανδρέου

Ερμηνεία: Τάνια Τσανακλίδου

Δίσκος: Δέκα τελευταία χρόνια

H ιστορία του τραγουδιού που τραγούδησε η Τάνια Τσανακλίδου, όπως την αφηγήθηκε ο δηµιουργός του, Γιώργος Ανδρέου:

«Τη µοναδική φορά που συνάντησα από κοντά τον Νίκο Γκάτσο ήταν στον "ΣΕΙΡΙΟ" του Μάνου Χατζιδάκι, µια εξελιγµένη εκδοχή της θρυλικής "ΟΔΟΥ ΟΝΕΙΡΩΝ". Επαιζα πιάνο µε τον Νίκο Παπάζογλου (ήταν χειµώνας 1987-1988). Ο Γκάτσος ήρθε κι άκουσε το πρόγραµµα (Σαββόπουλος, Παπάζογλου, Ξυδάκης, ΦΑΤΜΕ, Δυνάµεις του Αιγαίου και φυσικά ο Μάνος µε Πασπαλά, Λέκκα, Λιούγκο). Μετά την παράσταση ο Χατζιδάκις µάς πήρε µαζί του σε γνωστό ξενυχτάδικο εστιατόριο. Επειτα από σιωπή ώρας πολλής, πήρα το κουράγιο να ρωτήσω τον Γκάτσο µε ποιον µεγάλο οµότεχνό του "συνοµιλεί". Με κοίταξε  καλά-καλά (µε µια σπίθα στο µάτι, µαζί κι ένα χαµόγελο κρυµµένο, "πονηρό"), έσκυψε το κεφάλι κι απάντησε "µε τον Ρόµπερτ Ζίµερµαν". Δηλαδή τον Μποµπ Ντίλαν.

Οταν "έφυγε" ο Γκάτσος, έγραψα το "Γράµµα στον κ. Νίκο Γκάτσο". Στην αρχή ο στίχος έλεγε "Το σπασµένο βιολί του Ντίλαν ακόµα ουρλιάζει". Δίστασα. Σκέφτηκα πως δεν θα κατανοούσε τη σύνδεση ένας ακροατής που δεν θα γνώριζε το περιστατικό που αναφέρω πιο πάνω. Το έκανα "Το σπασµένο βιολί του κόσµου ακόµα ουρλιάζει". Ισως έκανα λάθος.

Στο τραγούδι µου προσπάθησα να πω για τη γενιά του, τη λαµπρή "γενιά του '30" και τα ευλογηµένα "κολλήµατά" της: Ο Μακρυγιάννης κι ο Θεόφιλος, ο Ανδρούτσος και το '21, η Στέρνα του Σεφέρη, η Ανοιξη του Ελύτη, ο Οδυσσέας και η Περσεφόνη, η Σκοτεινή Μητέρα, η "φωτιά πληγή" της ελληνικής ταυτότητας και του προορισµού µας µέσα στον σύγχρονο κόσµο, η Κρήτη και η Μάνη των τραγουδιών του Γκάτσου µε τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη, τον Ξαρχάκο, τον Μούτση. Γκάτσος και Ντίλαν - κι οι δυο τους µε κρυµµένο πίσω τον Ρεµπό, τον Πάουντ, τον Λόρκα, τον Ευριπίδη, όλη την ποίηση του καιρού µας και του παρελθόντος, το Δηµοτικό µας τραγούδι και την Κάντρι Φολκ, τα Μπλουζ και τα Ρεµπέτικα. Κι η Τάνια Τσανακλίδου που άκουσε πρώτη το τραγούδι κι είπε "εγώ θα το πω". Και το είπε - πώς το είπε!».

http://www.tovima.gr/