Στα 1841, ένας Γάλλος οπτικός ονόματι Λερμπούρ πρωταγωνιστεί στην εξέλιξη της φωτογραφίας, η οποία μετρά μόλις δύο χρόνια ζωής.
Τότε, ο Λερμπούρ καταγράφει κάτι ενδιαφέρον: ότι οι πρώτες φωτογραφίες γυμνών (γυναικών) που εμφάνισε είχαν σχετική επιτυχία και οι περισσότερες βρίσκονται ήδη στα χέρια των πρώτων καλλιτεχνών. «Εχουμε την πρόθεση», γράφει, «να δημιουργούμε καινούργιες ακατάπαυστα».
Ο κύριος Γκρι δεν γνώριζε την ύπαρξη του μεσιέ Λερμπούρ. Την εντόπισε σε ένα κομψό τομίδιο των εκδόσεων Αγρα, που μόλις κυκλοφόρησε, γεμάτο φωτογραφίες γυμνών γυναικών, οι οποίες τραβήχτηκαν μέσα στον δέκατο ένατο αιώνα και τις πρώτες δεκαετίες του εικοστού. Ενδεικτικός ο τίτλος του βιβλίου: «Λάγνες γυναίκες». Η ενδιαφέρουσα αυτή νότα για τον Λερμπούρ προέρχεται από τη συνοπτική εισαγωγή της Συλβί Ομπενά (μτφρ.: Ισμήνη Δούκα).
«Δεν φανταζόμουν», μου είπε ο κύριος Γκρι, «ότι οι πρώτες φωτογραφίες γυμνών γυναικών προορίζονταν ως τεχνικά βοηθήματα, ως μοντέλα για ζωγράφους και καλλιτέχνες». Πράγματι· η λογοκρισία καιροφυλακτούσε γι’ αυτό και τέτοιες φωτογραφίες περνούσαν διακριτικά από χέρι σε χέρι καλλιτεχνών και φοιτητών των σχολών καλών τεχνών. Βεβαίως, αυτή, όπως αναφέρεται στην εισαγωγή, ήταν μια παρισινή ιδιαιτερότητα με την οποία καμία άλλη πόλη στον κόσμο δεν μπορεί να συγκριθεί (ως προς αυτό, ποιος να διαφωνήσει;). Την ίδια στιγμή, ήταν από τότε εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστεί το όριο ανάμεσα στο «καλλιτεχνικό» γυμνό και το καθαρό πορνό. Ενίοτε μία γυμνή φωτογραφία με καλλιτεχνικό πρόσημο έχει κάτι το πορνογραφικό και, αντίστροφα, μια πορνογραφική εικόνα συχνά παρουσιάζει αισθητικές αξιώσεις.
«Υπό ορισμένες προϋποθέσεις», λέει ο κύριος Γκρι χαζεύοντας τα σώματα και τα βλέμματα των «Λάγνων γυναικών», «μήπως ο πόθος είναι πάντοτε μια καλλιτεχνική υπόθεση; Είναι τότε που όλοι οι άνθρωποι γινόμαστε για λίγο καλλιτέχνες – καλοί και κακοί; Η επιθυμία είναι τέχνη; Ποθώντας, κάθε άνθρωπος περνά στην επικράτεια της δημιουργίας; Ενα κορμί, ένα πρόσωπο, γίνεται πύλη σε άλλους κόσμους, από τους οποίους, ακόμα πιο συχνά, δεν θέλεις να επιστρέψεις πίσω, σε αυτόν εδώ»;
Ναι, ίσως. Το ζήτημα είναι, όπως μας έχει μάθει ο μεγάλος Τζον Μπέργκερ, ότι η (αμοιβαία) ερωτική επιθυμία είναι πάντοτε μια πλοκή, ενέχει μια συνωμοσία ανάμεσα σε δύο ανθρώπους. «Το σχέδιο», γράφει ο Μπέργκερ, «είναι να προσφέρεις στον άλλο μια ανάπαυλα από τον πόνο του κόσμου». Για τον Μπέργκερ, η επιθυμία είναι αδιανόητη δίχως το τραύμα. «Εάν υπήρχαν στον κόσμο άνθρωποι δίχως τραύματα, θα ζούσαν δίχως επιθυμία».
Κάπως ανάλογα, η ανάγκη, η επιθυμία για να κάνεις τέχνη εκπορεύεται από μια πληγή που είναι δύσκολο να οριστεί, πόσο μάλλον να καταστεί ορατή. Μέσα από αυτό το πρίσμα, ένα ποθητό σώμα, ένα άγγιγμα, πυρώνει το σβησμένο τραύμα. Υπάρχει μια αέναη κίνηση στην αμοιβαία επιθυμία αλλά στις φωτογραφίες αυτές οι γυναίκες έχουν κάτι στατικό. Δείχνουν πολύ μόνες.
http://www.kathimerini.gr/
