Δύο χρόνια ζωής χάνουν οι κάτοικοι της Ελλάδας λόγω ρύπανσης! Μέχρι και δύο έτη μειώνεται το προσδόκιμο ζωής, κυρίως εξαιτίας των αυξημένων συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων.
Τη σοκαριστική αυτή ανακοίνωση έκανε προχθές ο Jos Lelieveld, καθηγητής στο Ινστιτούτο Χημείας του Μαξ Πλανκ και συνεργάτης του Ινστιτούτου Κύπρου στη Λευκωσία, στο 1ο Επιστημονικό Συνέδριο της ερευνητικής δομής ΠΑΝΑΚΕΙΑ στο Αμφιθέατρο Μανασσάκη του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ηράκλειο. Η μελέτη του καθηγητή Lelieveld στηρίζεται σε μια νέα επιστημονική προσέγγιση, την οποία παρουσίασε την άνοιξη του 2019 μαζί με τον καθηγητή Thomas Münzel, του Τμήματος Καρδιολογίας του Πανεπιστημιακού Ιατρικού Κέντρου στο Μάιντς της Γερμανίας. Σύμφωνα με αυτή, η εκτίμηση της θνησιμότητας της ρύπανσης σχεδόν διπλασιάζεται καθώς αναβαθμίζονται ιδιαίτερα οι συνέπειες των ρύπων στην πρόκληση καρδιολογικών προβλημάτων (και θανατηφόρων), μαζί με τις αναπνευστικές συνέπειες. Η μελέτη του καθηγητή Lelieveld στηρίζεται στις συγκεντρώσεις των μικροσκοπικών αιωρούμενων σωματιδίων, με διάμετρο μέχρι 2,5 μικρά του μέτρου (ΑΣ2,5), στην εκτίμηση της τοξικότητας των σωματιδίων και στην αλληλεπίδραση με άλλους ρύπους και χημικούς παράγοντες.
Τα σωματίδια με πολύ μικρές διαστάσεις (όπως τα ΑΣ2,5, που είναι σαν κόκκοι σκόνης) εισχωρούν στο αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου, «όσο πιο μικρά, τόσο πιο βαθιά». Οι ερευνητές τονίζουν, όπως και εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, πως η ατμοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους από το κάπνισμα.
Η ΠΑΝΑΚΕΙΑ (PANACEA) είναι πανελλαδική συνεργασία των βασικών ιδρυμάτων στην Ελλάδα (ερευνητικών και πανεπιστημιακών) που παρακολουθούν τα θέματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής, διαμορφώνοντας πολύ ισχυρή πανελλαδική ερευνητική υποδομή, «μοναδική όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλη τη Νότια Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο», όπως σημειώνουν οι συντελεστές της. «Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 8.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από την ατμοσφαιρική ρύπανση, πολλοί περισσότεροι νοσούν λόγω της έκθεσης σε αυτή, ενώ χιλιάδες είναι τα παιδιά που εμφανίζουν άσθμα», τονίζουν.
Στο πρώτο (διήμερο) συνέδριο, που ολοκληρώθηκε χθες, με τη συμμετοχή πάνω από 100 επιστημόνων, παρουσιάστηκαν τα στοιχεία μιας ερευνητικής εκστρατείας που υλοποιήθηκε από τις αρχές Ιουλίου μέχρι τα τέλη Αυγούστου ταυτόχρονα σε έξι πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ιωάννινα, Βόλος, Ξάνθη). «Η ΠΑΝΑΚΕΙΑ είναι η μόνη υποδομή στην Ελλάδα η οποία καταγράφει τις συγκεντρώσεις των πολύ επικίνδυνων μικροσωματιδίων ΑΣ2,5 σε έξι πόλεις, και μάλιστα με τα πιο προηγμένα συστήματα και όργανα σε διεθνές επίπεδο», λέει στην «Κ» ο καθηγητής του ΕΜΠ Αλέξανδρος Παπαγιάννης. Η χαρτογράφηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης πραγματοποιείται μέσω επιτόπιων και τηλεπισκοπικών μετρήσεων. «Οι μετρήσεις μάς έδειξαν σχετικά υψηλές συγκεντρώσεις ΑΣ2,5 και στις έξι πόλεις, οι οποίες κινούνται κατά μέσον όρο μέχρι 20 μg/m3, αλλά παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Για παράδειγμα, η πυρκαγιά στην Εύβοια τον Αύγουστο προκάλεσε πολύ μεγάλες συγκεντρώσεις στην Αθήνα, ακόμα και πέντε φορές πάνω από τα όρια», σημειώνει ο κ. Παπαγιάννης.
Αξίζει να σημειωθεί πως η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ως στόχο για τα ΑΣ2,5 τα 25 mg/m3 κατά μέσον όρο, ενώ η σύσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας είναι να μην υπερβαίνουν οι συγκεντρώσεις τα 10 μg/m3! Αξιοσημείωτο της έρευνας της ΠΑΝΑΚΕΙΑ είναι το εύρημα πως οι μέσοι όροι των συγκεντρώσεων σωματιδίων στις έξι πόλεις τους καλοκαιρινούς μήνες ήταν περίπου στα ίδια επίπεδα, κάτι που εξηγείται κυρίως λόγω της έντονης εναέριας μεταφοράς των μικροκόκκων, σαν να σκεπάζεται η χώρα από ένα αραχνοΰφαντο «σεντόνι» σωματιδίων.
Χθες έγινε επίσης μια πολύ ενδιαφέρουσα ανακοίνωση στο συνέδριο από τον καθηγητή στο Πολυτεχνείο της Λωζάννης Αθανάσιο Νένε, αναφορικά με την οξειδωτική δράση των σωματιδίων, τη σχετική τους κατηγοριοποίηση και το πώς μπορούν να προκαλούν οξειδωτικό στρες στον ανθρώπινο οργανισμό, σε συνέργεια με άλλους παράγοντες.
«Η ΠΑΝΑΚΕΙΑ, ως μέλος του μεγάλου ευρωπαϊκού δικτύου ACTRIS, θα αναπτύξει το ερευνητικό έργο της σε τρεις βασικές κατευθύνσεις: επίπεδα ρύπανσης, επιπτώσεις στην υγεία, κατανόηση της κλιματικής αλλαγής, σε συνεργασία μάλιστα και με τους ευρωπαϊκούς δορυφόρους του EUMETSAT», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Παπαγιάννης. Εξαιρετικό το έργο, αλλά η επιστημονική έρευνα δεν είναι πανάκεια. Παρέχει τα στοιχεία και τα εργαλεία, αλλά μετά απαιτείται η παρέμβαση της κοινωνίας και της πολιτείας...
Ο ιδιαίτερης σημασίας σταθμός των Αντικυθήρων
Το ΠΑΓΓΑΙΑ θα υποστηρίζει δημόσιους φορείς με έγκαιρες και έγκυρες υπηρεσίες και πληροφορίες για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων στη διαχείριση κρίσεων.
Σημαντική ώθηση στην ερευνητική δραστηριότητα στους τομείς της μεταφοράς ρύπων, της παρατήρησης των μετεωρολογικών φαινομένων και της κλιματικής αλλαγής, δίνει η απόφαση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων να χρηματοδοτήσει κατά 75% το έργο δημιουργίας του Παρατηρητηρίου Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής Αντικυθήρων (ΠΑΓΓΑΙΑ), την πρωτοβουλία του οποίου είχε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ). Το υπόλοιπο του ποσού θα προέλθει από εθνικές πηγές. «Με την ολοκλήρωσή του το ΠΑΓΓΑΙΑ θα είναι μια εμβληματική ερευνητική και ακαδημαϊκή υποδομή, μοναδική στη Νοτιοανατολική Ευρώπη», σημειώνει το Αστεροσκοπείο στην ανακοίνωσή του. Το Παρατηρητήριο θα παρέχει πιστοποιημένα δεδομένα και στοιχεία σε πεδία όπως η κλιματική αλλαγή, η ποιότητα του αέρα και οι φυσικές καταστροφές. Θα υποστηρίζει δημόσιους φορείς σε έγκαιρες και έγκυρες υπηρεσίες και πληροφορίες για την υποστήριξη της λήψης αποφάσεων στη διαχείριση κρίσεων. Θα συμβάλει στη βελτίωση των κλιματικών προγνώσεων σε περιφερειακή κλίμακα, στον αποτελεσματικό μετριασμό των επιπτώσεων και στην προσαρμογή. «Το Παρατηρητήριο ΠΑΓΓΑΙΑ δημιουργήθηκε κατά τα πρότυπα του Συστήματος Παρακολούθησης του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (GAW/WMO). Σήμερα βρίσκεται στα πρώτα στάδια λειτουργίας του, ενώ η τελική του μορφή θα το καταστήσει εθνικό σταθμό αναφοράς», έχει πει στην «Κ» ο κ. Βασίλης Αμοιρίδης, διευθυντής Ερευνών του Αστεροσκοπείου και εκπρόσωπος της επιστημονικής επιτροπής του ΠΑΓΓΑΙΑ.
Γιατί, όμως, στα Αντικύθηρα; Το νησί των Αντικυθήρων θεωρείται, κατόπιν μελέτης του Αστεροσκοπείου, ως ιδανικός τόπος συλλογής κλιματικών και γεωφυσικών δεδομένων λόγω της ελάχιστης ρύπανσης, της μικρής ανθρωπογενούς δραστηριότητας και της εγγύτητας του στο ελληνικό τόξο.
Στα τέλη της προηγούμενης εβδομάδας κλιμάκιο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΙΒ), αφού πραγματοποίησε επίσκεψη στην ιστορική έδρα του ΕΑΑ στον Λόφο των Νυμφών, μετέβη στα Κύθηρα. Στο δημαρχείο του νησιού πραγματοποιήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου η επίσημη τελετή υπογραφής των τελικών συμβολαίων παραχώρησης έκτασης 35 στρεμμάτων στα Αντικύθηρα από την Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων και τον Δήμο Κυθήρων προς το ΕΑΑ. Την επόμενη μέρα ο πρόεδρος του Αστεροσκοπείου καθηγητής Μανώλης Πλειώνης, ο δήμαρχος Κυθήρων Ευστράτιος Χαρχαλάκης, οι διευθυντές των ινστιτούτων του ΕΑΑ, η επιστημονική επιτροπή της ΠΑΓΓΑΙΑ και τα τεχνικά στελέχη της EIB πέταξαν με στρατιωτικό ελικόπτερο στα Αντικύθηρα. Εκεί πραγματοποιήθηκε επιτόπιος έλεγχος των ήδη τοποθετημένων επιστημονικών οργάνων του ΕΑΑ.
Βεβαίως, η ολοκλήρωση του έργου του Παρατηρητηρίου των Αντικυθήρων θα δώσει και μια ανάσα ζωής στο μικρό νησί, βοηθώντας σε συγκράτηση του πληθυσμού του και στην ενίσχυση της επισκεψιμότητάς του.
https://www.kathimerini.gr/
