Το 20% των φυτών απειλείται με εξαφάνιση λόγω κλιματικής αλλαγής

Του Κοσμά Ζακυνθινού
kzakinthinos@pegasus.gr

Με εξαφάνιση απειλείται το 20% των φυτών του κόσμου δημιουργώντας ταυτόχρονα σοβαρό πρόβλημα στη μελλοντική διαθεσιμότητα τροφίμων, σύμφωνα με αναλυτική έκθεση των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων Κιου του Λονδίνου. Σύμφωνα με την έκθεση, σήμερα υπάρχουν περίπου 390.000 είδη γνωστών φυτών, αν και οι άνθρωποι χρησιμοποιούν μόνο περίπου 30.000 από αυτά, κυρίως για ιατρικές εφαρμογές.

Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν επίσης ότι πάνω από 5.000 είδη φυτών έχουν ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας προέλευσης τους και εξαπλώνονται ως χωροκατακτητικά είδη, προκαλώντας ζημιές ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ κάθε χρόνο.

Τα περισσότερα από τα είδη φυτών που απειλούνται με εξαφάνιση, βρίσκονται σε κίνδυνο λόγω της απώλειας των ενδιαιτημάτων τους. Οι ερευνητές εκτιμούν πως το 31% της απειλής προέρχεται από την καταστροφή φυσικών βιοτόπων για λόγους γεωργίας, ενώ ένα άλλο 21% από τη βιομηχανία ξυλείας, και ένα 13% από την πολεοδομία, την κατασκευή κτιρίων ή άλλων έργων υποδομής. Αξίζει να σημειωθεί πως προς το παρόν η κλιματική αλλαγή εκτιμάται ότι αποτελεί μικρότερο παράγοντα κινδύνου, υπεύθυνη μόνο για περίπου το 4% της απειλής. Η καθηγήτρια Κάθι Γουίλις, επιστημονική διευθυντής στους Βοτανικούς Κήπους, επικεντρώνεται στις θετικές πτυχές των αποτελεσμάτων της έκθεσης, δηλαδή στην ανακάλυψη τόσων πολλών νέων ειδών κάθε χρόνο.

«Θεωρώ ότι πρόκειται για κάτι πραγματικά ενθαρρυντικό και συναρπαστικό» όπως δήλωσε, επισημαίνοντας πως «ανακαλύπτουμε ακόμα νέα είδη δέντρων, νέα είδη τροφίμων. Για παράδειγμα, πέντε νέα είδη κρεμμυδιού ανακαλύφθηκαν το περασμένο έτος. Υπάρχουν τεράστιες περιοχές του κόσμου όπου απλά δε γνωρίζουμε τι αναπτύσσεται εκεί, και που μπορούν να κρατούν το κλειδί για το μέλλον των τροφίμων».

Ανά γεωγραφικά διαμερίσματα και κατηγορία, τα προβλήματα μεγεθύνονται, δεδομένου ότι το 80% των περιοχών στη Βραζιλία και την Κεντρική Αμερική, όπου καλλιεργείται ο καφές του πιο δημοφιλούς είδους Arabica, δε θα είναι σε θέση να συνεχίσουν την καλλιέργεια του ακόμα και από το 2050, αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις της θερμοκρασίας.

Σε διεθνές επίπεδο, η μείωση εκτιμάται ότι θα φτάσει έως και το 50%, με αποτέλεσμα την απότομη αύξηση των τιμών και την παράλληλη μείωση της παραγωγής. Περισσότερο από τους εκατομμύρια καταναλωτές καφέ ανά τον κόσμο, θα επηρεαστούν τα εκτιμώμενα 25 εκατομμύρια γεωργών που καλλιεργούν τον καφέ Arabica, σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο για την Τροπική Γεωργία (CIAT), το οποίο συμμετείχε στη μελέτη. Μετά από αυτά τα ευρήματα, οι ερευνητές ελπίζουν πως θα γίνουν οι κατάλληλες προσαρμογές ώστε να αντέξει το δημοφιλές φυτό τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Εταιρείες συνεργάζονται ήδη με αγρότες για την δοκιμή καλλιέργειας καφέ σε υψηλότερες θερμοκρασίες, ενώ είναι ανοιχτό το ενδεχόμενο πως η παραγωγή του καφέ θα χρειαστεί να μετακινηθεί σε νέες περιοχές, οι οποίες θα αποκτήσουν τις κατάλληλες συνθήκες μετά την επίδραση της κλιματικής αλλαγής. Ανάλογες γεωγραφικές επιπτώσεις εκτιμάται πως θα σημειωθούν στη βιομηχανία κρασιού και κακάο. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες, ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής, επηρεάζουν αρνητικά τον καφέ και με άλλους τρόπους, καθώς ευνοούν την ανάπτυξη και εξάπλωση μυκήτων. Η μυκητίαση ήταν υπεύθυνη για την απώλεια του 60 τοις εκατό των καλλιεργειών στην επαρχία Τσιάπας, στο Μεξικό, το 2014.

Χάνονται οι μέλισσες
Η άνοδος της θερμοκρασίας πλήττει και τις αποικίες των μελισσών, με το 44% εξ αυτών στις ΗΠΑ να χάνονται μέσα σε ένα χρόνο. Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Γεωργίας της χώρας, παρά το γεγονός ότι το ποσοστό απώλειας είναι ελαφρώς χαμηλότερο από το 45% που παρατηρήθηκε το 2012 και το 2013, παραμένει απογοητευτικό αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι ο ρυθμός απώλειας των αποικιών κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών είχε «πέσει» στο 34%.

Οι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι τι ακριβώς ευθύνεται για την άνοδο του ρυθμού απώλειας, αλλά η μελέτη του υπουργείου υποδεικνύει ότι ο καθοριστικός παράγοντας μπορεί να είναι κάποια ακάρεα που είναι θανάσιμα για τις μέλισσες.

Η απώλεια κάποιων αποικιών είναι αναμενόμενη κάθε χρόνο, ιδιαίτερα το χειμώνα, αλλά αυτό που συνήθως θεωρείται αποδεκτό ποσοστό είναι περίπου 17%, ενώ πέρυσι ήταν 28,1%. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι συνεχίζονται οι απώλειες το καλοκαίρι με τον ίδιο ρυθμό, παρά τη βελτίωση του καιρού. Κανονικά, οι μέλισσες ευνοούνται κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αλλά οι θερμοκρασίες ρεκόρ λόγω της κλιματικής αλλαγής τα τελευταία αρκετά χρόνια συνδέονται από αρκετούς επιστήμονες με τους αυξημένους θανάτους. Πολλά διαδεδομένα υποείδη μέλισσας αντιμετωπίζουν δυσκολίες με τις υψηλές θερμοκρασίες, και σε ορισμένες περιοχές έχουν ακόμη εξαφανιστεί.

Άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στο πρόβλημα συμπεριλαμβάνουν τη χρήση νεονικοτινοειδών φυτοφαρμάκων, τη ρύπανση της ατμόσφαιρας, την απώλεια ενδιαιτημάτων, καθώς και την απώλεια της χαρακτηριστικής μυρωδιάς κάποιων φυτών λόγω κλιματικής αλλαγής.

Νέο ρεκόρ ανόδου της θερμοκρασίας

Ο περασμένος Απρίλιος υπήρξε ο θερμότερος τέτοιος μήνας του χρόνου που έχει καταγραφεί ποτέ, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της NASA. Το νέο ρεκόρ σηματοδοτεί το δωδέκατο συνεχόμενο μήνα που σημειώνει ρεκόρ θερμοκρασίας, με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή να αποτελεί την κύρια αιτία του ανησυχητικού φαινομένου.

Τα δεδομένα της NASA χρησιμοποιούν τις μέσες παγκόσμιες θερμοκρασίες μεταξύ 1951 και 1980 ως μέτρο σύγκρισης. Ο Απρίλιος του 2016 ήταν 1,11 βαθμούς Κελσίου πάνω από το μέσο όρο 1951-1980, αποτελώντας τον έκτο συνεχόμενο μήνα κατά τον οποίο η μέση παγκόσμια θερμοκρασία υπερβαίνει το μέσο όρο κατά τουλάχιστον ένα βαθμό Κελσίου. Ο προηγούμενος θερμότερος Απρίλιος ήταν αυτός του 2010, όταν η μέση θερμοκρασία ήταν κατά 0,24 βαθμούς υψηλότερη από το μέσο όρο. Σύμφωνα με τον Γκάβιν Σμιντ, διευθυντή Μελετών του Διαστήματος του Ινστιτούτου Γκόνταρντ της NASA, μπορούμε ήδη να προβλέψουμε με σχετική βεβαιότητα ότι το 2016 θα είναι το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, με 15 από τα 16 θερμότερα έτη που έχουν καταγραφεί να λαμβάνουν χώρα μετά το 2001. Ο Απρίλιος του 2016 αποτελεί επίσης τον 369ο συνεχόμενο μήνα κατά τον οποίο η θερμοκρασία ήταν είτε υψηλότερη από το μέσο όρο, είτε ακριβώς στον μέσο όρο. Ο τελευταίος μήνας που ήταν ψυχρότερος από το μέσο όρο ήταν ο Ιούλιος του 1985, σύμφωνα με τα στοιχεία της NASA.

Μέρη της Ρωσίας, της Αλάσκα, της δυτικής Γροιλανδίας και της βόρειας Αφρικής, σημείωσαν θερμοκρασία τουλάχιστον τέσσερις βαθμούς Κελσίου πάνω από το μέσο όρο Απριλίου. Ένα μεγάλο μέρος της Ασίας, της Ανατολικής Ευρώπης, της Αυστραλίας, της Βόρειας Αφρικής, της Βραζιλίας, των βορειοδυτικών Ηνωμένων Πολιτειών και του δυτικού Καναδά είχαν θερμοκρασίες κατά τουλάχιστον δύο βαθμούς πάνω από το μέσο όρο Απριλίου. Αντίθετα, κάποια μικρά τμήματα της Ανταρκτικής, του νότιου τμήματος της Νότιας Αμερικής, του ανατολικού Καναδά, του βόρειου Ειρηνικού και του βόρειου Ατλαντικού Ωκεανού, σημείωσαν μέσες θερμοκρασίες ελάχιστα κάτω από το μέσο όρο. Άλλες υπηρεσίες, όπως η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας (ΝΟΑΑ) των Ηνωμένων Πολιτειών και η βρετανική Μετεωρολογική Υπηρεσία θα δημοσιεύσουν τις δικές τους μετρήσεις τις επόμενες ημέρες, όμως τα στοιχεία τους αναμένεται να συμφωνούν πλήρως με αυτά της NASA.

http://www.imerisia.gr/