ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ Ο Προμηθέας συναντά τον «Κούρο»

«Δεν κρύφτηκα, δεν σκιάχτηκα και τώρα πλερώνω την περηφάνια και την τόλμη βαριά πολύ μα δεν το μετανιώνω» [Προμηθέας] «Ελευθερία θα πει να κάνει η Ανάγκη ό,τι εγώ θέλω» [Κούρος]

Ο Νίκος Καζαντζάκης, ποιητικότροπα, πρωτόγραψε θεατρικό το 1906. Hταν το «Ξημερώνει» που εκδόθηκε μόλις πέρσι από τις εκδόσεις «Καζαντζάκη» σε επιμέλεια του δρος Νίκου Μαθιουδάκη.

Υποβλήθηκε το 1907 στον Παντελίδειο Δραματικό Αγώνα του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών και περιγράφει το ηθικό δίλημμα και το συναισθηματικό μαρτύριο της Λαλώς, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με την οικογενειακή ισορροπία και τον κοινωνικό καθωσπρεπισμό από τη μια και από την άλλη με την προσωπική της επιθυμία.

Ακολουθούν τα θεατρικά έργα «Εως πότε;» το 1907, «Φασγά», επίσης, το 1907, η «Κωμωδία», μια μονόπρακτη τραγωδία με το ψευδώνυμο Πέτρος Ψηλορείτης, η οποία παίχτηκε το 1909 στο Ηράκλειο στην Κρητική Στοά, «Ο Πρωτομάστορας» (Η Θυσία), επίσης με το ψευδώνυμο Πέτρος Ψηλορείτης, αφιερωμένη στον Ιδα, δηλαδή, στον Ιωνα Δραγούμη, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Εστία» το 1910.

«Οθέλλος»
Στην Αίγινα το 1936 γράφει το θεατρικό «Ο Οθέλλος ξαναγυρίζει». Για να κυκλοφορήσουν πια οργανωμένα και κανονικά οι τόμοι: «Θέατρο Α'- Τραγωδίες με αρχαία θέματα» που περιλαμβάνει την τριλογία του «Προμηθέα», τον «Κούρο», τον «Οδυσσέα» και την «Μέλισσα» από τις εκδόσεις «Δίφρος» το 1955.

«Θέατρο Β' - Τραγωδίες με βυζαντινά θέματα» που περιλαμβάνει τον «Χριστό», τον «Ιουλιανό τον Παραβάτη», τον «Νικηφόρο Φωκά» και τον «Κωνσταντίνο τον Παλαιολόγο» από τον «Δίφρο» επίσης το 1956.

Και το «Θέατρο Γ' - Τραγωδίες με διάφορα θέματα» που εμπεριέχει τα θεατρικά: «Καποδίστριας», «Χριστόφορος Κολόμβος», «Σόδομα και Γόμορρα», «Βούδας», εκδόσεις «Δίφρος», επίσης, το 1959.

Η θεατρική τριλογία, τρίτομο έργο ουσιαστικά, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Καζαντζάκη» το 1998. Οι τρεις τόμοι «Θέατρο Α' Τραγωδίες με αρχαία θέματα». «Θέατρο Β' Τραγωδίες με βυζαντινά θέματα» και «Θέατρο Γ' Τραγωδίες με διάφορα θέματα» που προσφέρονται και στο αναγνωστικό κοινό, μαζί με το «Εθνος της Κυριακής» (αύριο ο πρώτος τόμος), εμπεριέχουν όλα εκείνα τα θεατρικά που υπήρξαν σύμβολα για τον Καζαντζάκη ως συγγραφέα: ο Προμηθέας και ο Οδυσσέας με τον οποίο ταυτίζεται αρκετά, ο Θησέας που γίνεται «Κούρος» ως ο απελευθερωμένος Μινώταυρος, ο Χριστός τον οποίο αργότερα αντιμετωπίζει και πεζογραφικά, ο Νικηφόρος Φωκάς κι ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος.

Αλλά και ο Βούδας τον οποίο και μελετούσε συστηματικά, ο Καποδίστριας και ο Χριστόφορος Κολόμβος.

Η άγνωστη πλευρά
«Απείρως θελκτικά στον αναγνώστη, συναρπαστικά στα θέματά τους, γραμμένα σε ύφος πλούσιο σε ποιητικές εικόνες, αυτά τα θεατρικά αποδίδουν φόρο τιμής στην πολυεδρικότητα και την ιδιοφυΐα του συγγραφέα του «Ζορμπά», της «Αναφοράς στον Γκρέκο» και της «Οδύσειας», και αποκαλύπτουν μια πλευρά του ταλέντου του μέχρι τώρα άγνωστη στη χώρα μας».

«Δύο από τα έργα είναι βασισμένα σε κλασσικούς ελληνικούς μύθους· το τρίτο είναι βασισμένο στο όραμα του Καζαντζάκη για το επικό ταξίδι τού Κολόμβου στο άγνωστο· και τα τρία μοιράζονται ως κοινό στοιχείο το ενδιαφέρον του Καζαντζάκη για τον αγώνα τού ανθρώπου να ξεπεράσει τη μοίρα και να θριαμβεύσει έναντι των αδυναμιών του», θα γραφτεί στην αμερικανική τους έκδοση. Τα περισσότερα απ' αυτά θα παιχτούν στην ελληνική σκηνή άπειρες φορές και ο Αλέξης Σολομός που θα τα σκηνοθετήσει θα τον χαρακτηρίσει εξ αυτών και «αισχυλικό συγγραφέα».

Εμμετρα, πιστά στην παράδοση, στους αρχαίους μύθους, στην Ιστορία αλλά ταυτοχρόνως και καινοτόμα, τα θεατρικά του Καζαντζάκη εμπεριέχουν στο σύνολό τους την ανθρώπινη τραγωδία. Τον αγώνα του ανθρώπου από λάσπη, πηλός, να γίνει ωσεί Θεός, τελικά.

«Καλά 'μαι εδώ πα στου γκρεμού την άκρα μονάχα εδώ να πολεμώ μου αρέσει! Θα βρω, θα βρω δουλεύοντας, το μέγα το μυστικό: Ψυχή να γίνει η λάσπη!» [Προμηθέας]Εκείνο το μυστικό που πάντοτε αναζητούσε ο ίδιος!

ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
elgika@pegasus.gr

ww.ethnos.gr